Nieuw bewijsrecht

Vanaf 1 januari 2025 is er het een en ander voor procespartijen veranderd

Op die datum trad namelijk de Wet vereenvoudiging en modernisering bewijsrecht
in werking. Hierin zijn wat zaken gewijzigd die al via jurisprudentie in praktijk zijn gebracht. De regels over bewijslast en bewijslastverdeling blijven overigens ongewijzigd. De nieuwe wettelijke regeling vraagt daarom vooral wat praktische aanpassingen van partijen. Zo zullen partijen er op bedacht moeten zijn dat zij hun bewijs al voorafgaand aan de procedure rond hebben. De verwachting is dan ook dat het aantal verzoeken om vooraf bewijs te vergaren - zoals bewijsbeslag, opname en voorlopige getuigenverhoor - zal gaan toenemen. Hieronder lichten we een selectie
van de veranderingen nader toe.

Het bewijs moet vooraf in orde zijn

Onder de oude regeling verplichtte artikel 21 Rv (‘waarheidsplicht’) partijen al om
de vóór de beoordeling van de zaak relevante feiten volledig en naar waarheid in te brengen. Aan dit artikel zijn twee leden toegevoegd. In het nieuwe lid 2 staat nu dat partijen álle gegevens waarover zij redelijkerwijs kunnen beschikken en die redelijkerwijs voorzienbaar van belang zijn voor de beoordeling, moeten verzamelen en overleggen. Doen partijen dat niet, dan kan de rechter daar conform het nieuwe
lid 3 de gevolgtrekking aan verbinden die hij/zij geraden acht.

Het nieuwe artikel 196 Rv bepaalt dat verzoeken om voorlopige bewijsverrichtingen moeten worden ingediend voordat de zaak is gestart.

Voor al deze verzoeken gelden daarbij dezelfde afwijzingsgronden: de informatie waarom wordt gevraagd is onvoldoende bepaald, er is onvoldoende belang, er is strijd met de goede procesorde, er wordt misbruik van bevoegdheid gemaakt en/of er zijn andere gewichtige redenen voor afwijzing.

De rechter

De al langer bestaande praktijk waarin de rechter de regie over de procedure voert, wordt nu in de wet vastgelegd.

De mondelinge behandeling

Onder de nieuwe wet is het mogelijk om - mits de rechter hierin toestemt - getuigen mee te nemen naar de mondelinge behandeling (nieuw artikel 166 lid 1 Rv). Overigens kan de rechter ook nog steeds gevraagd worden om voor het getuigenverhoor een aparte zitting in te plannen.

Het inzagerecht

Inzage kan alleen nog bij verzoekschrift worden gevraagd (nieuwe artikelen
194 – 195a Rv). Voor toewijzing van zo’n verzoek moet er sprake zijn van: (1) een rechtsbetrekking en (2) een voldoende belang bij (3) ‘bepaalde gegevens’ over die rechtsbetrekking. In de oude tekst stond ‘bepaalde bescheiden’. De nieuwe tekst
dekt nu dus ook digitale gegevens. De al in de jurisprudentie geaccepteerde optie
om gegevens in te zien bij een derde die geen partij is bij de rechtsbetrekking,
is nu ook in de wet vastgelegd (artikel 195a Rv).

Bewijsbeslag en proces verbaalvan constateringen

Het in IE-zaken al bekende conservatoir bewijsbeslag werd in de jurisprudentie ook
al buiten IE-zaken toegepast. Die mogelijkheid is nu ook in de wet vastgelegd (artikel 205 – 206 Rv). Waaraan zo’n beslagrekest moet voldoen, staat in artikel 205 Rv en
in artikel 206 Rv is geregeld hoe de beslaglegging vervolgens moet verlopen. Artikel 207 Rv ten slotte voorziet in de nieuwe mogelijkheid om de voorzieningenrechter toestemming te vragen om een proces-verbaal van constateringen te mogen laten opmaken en zo bepaalde feiten op een niet-publiek toegankelijke plaats vast te
laten leggen.

“Het nieuwe bewijsrecht verplicht
om álle bewijs vooraf te verzamelen
en te overleggen”

Conclusie

Met de wetswijziging zijn de posities van partijen en de rol van de rechter verder vormgegeven. Voor partijen betekent het dat hun zaak voordat de procedure wordt gestart, goed moet zijn voorbereid en het bewijs moet klaarliggen. Samen met een aantal extra mogelijkheden voor de rechter zorgt dit ervoor dat deze rechter uiteindelijk uitspraak kan doen op basis van een zo volledig en correct mogelijk feitencomplex.